Je weet nooit wat je krijgt bij de AFAS Young Business Award en deze laatste aflevering vóór de grote finale, zijn de startups en scale-ups wel heel verschillend. Sport, mode en olie. Voor elk wat wils, zou je zeggen, voor de jury bijna onbegonnen werk om een winnaar aan te wijzen. Maar het is weer gelukt. Menigeen zal verrast zijn door de keuze.

In een paar jaar tijd met twee man een miljoenenbedrijf opbouwen. Zónder financiering. Dat lijkt onmogelijk, maar Jeroen Huis in ’t Veld laat zien dat het kan. Zijn XS2Event maakt tickets voor ongelooflijk veel sportevenementen toegankelijk voor reisorganisaties. Van de GP van Abu Dhabi tot en met voetbalclub Getafe tegen Valladolid.

De Groninger kent het klappen van de zweep. Hij verkocht al twee keer een succesvol bedrijf en is met XS2Event hard op weg om heel groot te worden. Het grootste pitch-talent is Huis in ’t Veld niet, zo eerlijk moet je zijn. Maar wat hij te zeggen heeft, is commercieel razend interessant. Reisbureaus zitten ongetwijfeld te springen om het enorme aanbod aan evenementen dat zij via de scale-up tot zich krijgen. En dus zullen ook investeerders dit groeiwonder nauwlettend volgen.

Juryvoorzitter Bas van der Veldt vindt het ook indrukwekkend, maar wil meer weten over de ethische component. Zet je met deze onderneming mensen niet aan tot vliegreisjes naar sportwedstrijden? Huis in ’t Veld pareert die kritische vraag uitstekend. ,,Wij richten ons vooral op mensen die toch al ergens heen gaan, maar nu geen toegang hebben tot sportwedstrijden. Dankzij ons bezoeken ze niet alleen de Sagrada Familia, maar ook FC Barcelona.’’

XS2Event is niet op aarde om de planeet te redden. Het is er om meer sportliefhebbers een mooie tijd te bezorgen. En daar is zonder twijfel een enorme markt voor. Zou deze competitie puur gaan om ‘wie kan het snelst het hardst groeien’, dan is XS2Event geheid een finalist.

Circulariteit, impact, goed doen voor de wereld. Dat zijn ook belangrijke factoren voor de jury. En dat is wel mooi natuurlijk. We moedigen liever ondernemingen aan die een verschil maken in positieve zin, dan scale-ups die de wereld nog verder naar de knoppen helpen. XS2Event doet eigenlijk geen van beide. Tex.tracer zit wat dat betreft beslist aan de goede kant van de medaille. De Amsterdamse startup brengt de exacte supply chain van kleding in beeld, van katoenveld tot eindtransport. En dat geeft modemerken de gelegenheid te doen wat goed is voor de wereld.

Jolanda Kooi brengt het verhaal geweldig. Op bijna moederlijke toon vertelt ze wat er mis is in de textielwereld. Én hoe zij daar iets aan gaat doen. Dat het niet helemaal vloeiend uit haar mond komt, maakt eigenlijk weinig uit. Het gaat om impact, om de goede zaak. Tex.tracer is daarin kampioen. Het toont waar in de keten dingen anders moeten op het gebied van milieu en sociale omstandigheden.

Dit is ongetwijfeld de toekomst. Consumenten worden zich bewuster van de footprint van wat ze aanschaffen, zeker ook van kleding. En als consumenten ‘goed’ willen kopen, dan gaan de kledingproducenten daar op termijn vanzelf in mee. Bovendien lijkt het erop dat de regelgeving dienaangaande steeds strenger wordt.

Jurylid Emily Glastra (T-Systems) slaat niettemin de spijker op zijn kop als ze stelt: ,,Ik denk dat iedereen wel inziet dat dit een probleem is dat moet worden opgelost.’’ Als kijker denk je dan: ‘Maar hoe hard willen we het ook écht oplossen? Kijk eens naar al die draagtassen van goedkope Scandinavische modemerken in het straatbeeld.’ Met andere woorden: zijn we als maatschappij al toe aan Tex.tracer?

Laten we het hopen. Jolanda Kooi denkt in ieder geval van wel, en is bepaald overtuigend. Haar abonnementsmodel laat modemerken betalen voor de kennis die Tex.tracer toevoegt aan hun producten. En dat doen er inmiddels al 120. Dat is knap werk. Volgend jaar moeten het er 200 zijn, waarmee het bedrijf winstgevend wordt.

Winsten zijn voor de laatste kandidaat van deze week, Vertoro, nog wat verder weg. De startup maakt inmiddels op proefschaal groene olie van niet-eetbare biomassa. Vervuilende schepen kunnen hun brandstof vervangen door die biobrandstof en daarmee een serieuze deuk slaan in een pakje klimaatboter.

Founder Michael Boot (dit is niet de plek voor goed geplaatste achternaam-grappen) is een natuurtalent als het aankomt op pitchen. Je merkt aan alles dat hij al heel vaak aan grote zalen heeft uitgelegd wat Vertoro nou precies doet. Als je weet dat Boot ook ‘gewoon’ academisch onderzoeker is, dan dwingt dat talent extra respect af. Geweldig hoe hij investeerders uitnodigt om ‘aan boord te komen’ en mee te doen om een commerciële fabriek (à 25 miljoen euro) te bouwen.

Om juryvoorzitter Van der Veldt te overtuigen is wel wat meer nodig. ,,Jullie website ziet eruit alsof-ie gemaakt is door een kleuter met Microsoft Paint.’’ Au. Hier wordt de kloof tussen wetenschappers en marketeers wellicht iets te diep. En dat is zonde, zegt ook Van der Veldt. Want Vertoro heeft potentieel goud in handen. Tim van Helsland, de andere founder van Vertoro kan het wel logisch uitleggen. ,,We hebben ons gefocust op de technologische ontwikkeling en de schaalbaarheid. De volgende fase is verder professionaliseren.’’ En daar hoort de marketing ook bij.

Dat komt wel. Wat de ontwikkelaars van de startup nu al voor elkaar hebben gekregen, is fenomenaal. De waarde die ze toevoegen aan biomassa is reusachtig, de vraag naar groene brandstof vanuit de scheepvaart schier oneindig. Zeker ook omdat de regelgeving in het kader van het klimaatdebat snel strenger wordt. Bonuspunten voor Vertoro: het heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de beschikbaarheid van biomassa. En die is er, in de vorm van productiebossen die vanwege de afnemende vraag naar papier al decennialang ver onder hun maximale capaciteit draaien. Dit kan wel eens een naam zijn die je moet onthouden. Vertoro.

Jurysporten zijn bijzonder. Je kunt het eens zijn met de uitslag, of niet. Je kunt een uitslag logisch vinden, of flink verrast worden. Deze aflevering van de AFAS Young Business Award hoort zonder meer tot die laatste categorie. De jury roept Tex.tracer uit tot de laatste finalist, terwijl de gemiddelde kijker thuis vast dacht dat het óf XS2Event, óf Vertoro zou worden.

Tex.tracer is een prachtige winnaar, die de potentie heeft om de wereld een stukje mooier te maken. Toch krijg je het gevoel dat de andere twee kandidaten net een stapje verder in hun proces zijn. Zeker XS2Event, dat al winst maakt en keihard groeit. En Vertoro, dat al 15 miljoen aan investeringsgeld ophaalde en opgelijnd is met enkele grote, gerenommeerde, internationale partijen, zie je toch ook eerder de voorpagina van de krant halen.

Er is maar één conclusie mogelijk: deze laatste aflevering vóór de grote finale werd bezet door kanjers van ondernemers en parels van ondernemingen. Tussen drie finalewaardige kandidaten is het lastig kiezen. Dan laat je je hart spreken.